نشست موزه های معماری

---

پیشنهاد تاسیس موزه های معماری

پیشنهاد تاسیس موزه های معماری به منظور معرفی خصوصیات هر منطقه و بهره وری آسانتر از زمان، از سوی انجمن مفاخر معماری ایران به استانداریها مطرح می شود .

مهندس سید علیرضا قهاری :

انجمن مفاخر معماری ایران معمولا در هفته موزه ها به بررسی چند مورد می پردازد : 1- نقص موزه و موزه داری و اینکه آیا به شکل جاری آنها قابل استفاده هستند ؟ مستحضر هستید که موزه در دنیا شکل دیگری پیدا کرده است یعنی اگر الان ما می بینیم موزه ها در کشور ما خالی هستند و کسی برای بازدید از آنها نمی رود بدین دلیل است که همپای مطالعاتی که در حال حاضر بر روی موزه ها صورت می گیرند پیشروی نمی کنند یعنی موزه های ما از چهل سال پیش دارای همین شکل و همین عملکرد و مدیریت بوده اند . در حال حاضر موزه ها می نوانند محل تفریح ، آموزش ، و پژوهش باشند حتی موزه هایی مخصوص بچه ها نیز درست شده اند . به عنوان مثال چه  نسل ما و چه نسلهای بعد از ما از موزه ایران باستان که مربوط به دوره رضا شاه بوده( سال 1314 )و توسط آندره گودار طراحی و ساخته شده است فقط یکبار بازدید می کنند.
بعد از آن نیز موزه هایی که در کشور ایجاد شدند الگوبرداری از همین مسیر موزه داری سابق بودند . بد نیست در این زمینه به یک تاریخچه اشاره کنیم :
زمانی که ناصرالدین شاه در اروپا به بازدید موزه می رود به ایران بازگشته و دستورساخت موزه ها را می دهد بنابراین موزه ها در دوره ناصری ساخته می شوند . کلمه موزه نام الهه ای در اساطبر یونان است که به چند هزار سال قبل باز می گردد و اولین موزه ها در یونان ایجاد می شوند . ولی موزه به شکل امروزی در اروپا در قرن هجدهم و در ایران همراه با بازگشت ناصرالدین شاه از سفر اروپا ایجاد موزه گشت. ولی امروزه در دنیا شکل موزه داری تغییر کرده است . در موزه ها علیرغم اینکه تاریخ را به مردم نشان می دهید ، که این تاریخ ممکن است ، تاریخ فرهنگ ، تاریخ مردم و یا تاریخ میراث فرهنگی و غیره باشد ، اینها نیز تغییر یافته و تبدیل به محلهایی شده است که جاذب هستند یعنی تلفیقی از آموزش ، تفریح و استفاده از ابزارهای جدید است که متاسفانه ما در این زمینه در ایران پیشرفتی نداشتیم . در سالهای گذشته انجمن به میزان کافی راجع به اینکه موزه دارای چه شخصیتی است صحبت کرده ولی امروز موضوع بحث ما موزه معماری است  و شاید اگر انجمن مفاخر معماری ایران روی موزه های معماری متمرکز شود که  امسال یک روز را به این امر اختصاص دادیم کافی باشد .
موزه های معماری در دنیا دارای سابقه هستند آنها دارای ماکت بناهایی هستند که دیدن آنها آسان نیست . به عنوان مثال شخصی به تهران سفر کرده است و زمان کافی برای رفتن به اصفهان یا شیراز را دارا نیست ، او می تواند ماکت بناهای تاریخی کل کشور را در فرصت کمی که توریست دارا هست ببیند . همچنین این موزه دارای نمایشگاههای عکس و آرشیو است  .در حال حاضر در کشور ما هیچ گونه ایده ای روی موزه های معماری نیست . وقتی از موزه معماری بوشهر بازدید کردم فقط ساختمانی قدیمی و با ارزش بود که تبدیل به موزه شده است و فاز یک آن که افتتاح شده شامل کتابهای مذهبی و تمامی علوم به غیر از شهرسازی بود که توسط نماینده ولی فقیه به آن موزه اهدا شده . در نتیجه برنامه ریزی خاصی صورت نگرفته بود . اگر لازم باشد متخصصان راجع به اینکه یک موزه معماری باید در بر گیرنده چه چیزهایی باشد نظر دهند در آنصورت توسط آنها برنامه ای شامل این نکات ارائه می شود : یکی اینکه کشور ما به علت قدمت و تمدنی که در کمتر کشوری وجود دارد چرا برای اینکار تا به امروز موزه ای نداشته است ؟ بنابراین به دلیل قدمت و سابقه ای که معماری و شهرسازی این کشور دارا است شاید ما تا به امروز کم لطفی کرده ایم که موزه ای به نام موزه معماری نداشتیم . قاعدتا انجمنهای معماری و متخصصان این رشته باید این حساسیت را ایجاد کنند که در زمینه معماری شاید فقط مرحوم میرمیران در حدود 6 الی 7 سال پیش بود که حسرت نداشتن موزه معماری را می خوردند. یعنی افراد متفکر در این حوزه قاعدتا باید این را بیان کنند که ما جایی برای نشان دادن معماری عظیم کشورمان دارا نیستیم و برای دیدن معماری شهرها باید حتما به خود آنها مراجعه کنیم . به عنوان مثال هیچ اثری از گنبد جبلیه کرمان در تهران دیده نمی شود در صورتی که این اثر نه تنها  جزء  افتخارات ایرانیان است بلکه باعث افتخار بشریت است . یا به عنوان مثال برای دیدن تخت جمشید ما باید به شیراز سفر کنیم و یا باید کاریکاتور آن را در تهران ببینیم که در امارت شهرداری یا جای دیگری باشد . حتی سالنی برای نمایش این اثر نیز وجود ندارد . پس ضرورت در اینجا دیده می شود نکته دیگر اینکه به بررسی این امر که در موزه ها چه چیزهای می تواند اتفاق بیفتد می پردازیم . به عنوان مثال: اگر ما بخواهیم در کرمان موزه معماری درست کنیم باید دارای چه چیزهایی باشد ؟ ممکن است بگوییم که باید معماری کرمان را در آن به نمایش گذاریم ولی این کافی نیست و باید معماری سایر اقوام هم به نمایش گذاشته شود چون به عنوان مثال کرمانیها هم ممکن است نتوانند به عنوان مثال از تخت سلیمان دیدن نمایند و ایده ای در این رابطه نداشته باشند . به عنوان مثال وقتی ما به موزه آستان قدس رضوی می رویم الزاما درون آن چیزهایی نیست که فقط در مشهد باشد . موزه های معماری ما می توانند نشان دهنده معماری سایر اقوام نیز باشند و این امر می تواند مفید باشد .  و دیگر اینکه آیا فقط دیدن آنها کافی است ؟ آیا آنها نمی توانند بنیان یک پژوهشکده در آن شهر باشند ؟ چون پایه آن وجود دارد و اگر شما دارای یک مرکز اسناد و آرشیو باشید می توانید آنرا تبدیل به یک پژوهشکده کنید. فرق پژوهشکده با دانشگاه و غیره این است که افرادی به آنجا مراجعه می کنند که به دنبال کشف نشده ها و ناشناخته ها هستند . امروز ما در حضور اساتید محترم به این امر می پردازیم که یک موزه معماری در بر دارنده چه چیزهایی است ؟ آیا وجود موزه های معماری ضرورت دارد ؟ چقدر این موزه ها مفید خواهند بود ؟

مهندس یزدان هوشور :

مساله رفتن به موزه در ایران امر خاصی است که افراد به آن عادت ندارند. به عنوان مثال ما به زور جوانان را تشویق به شرکت در این نوع جلسات می کنیم ، وقتی از آنها سئوال می کنیم که کدام یک از موزه ها را دیده اید تقریبا بیگانه هستند . به عنوان مثال خود من در تمام عمر فقط دو بار از موزه ایران باستان بازدید کرده ام و برخی از جوانان ما حتی یک بار هم به این موزه نرفته اند . بنابراین اول باید انگیزه ایجاد کرد، که این اقدام باید در دانشگاهها صورت می گرفته است که هیچ وقت این کار را نکرده اند یعنی حداقل در مدتی که من خودم تدریس می کردم یا دانشجو به این امر بی علاقه بود یا ما واحدی حتی اختیاری یا تشویقی برای این امر در نظر نگرفتیم که دانشجو مجبور به رفتن به موزه شود و شاید اگر که موزه معماری را هم به هر طریقی دایر کنیم ابتدا باید تماشاچی و محقق آن را تربیت کنیم و این مساله ای است که به نظر من جای بحث دارد . اما در مورد خود ایجاد موزه من مجبورم عرض کنم که خود من که دارای سمت بالایی در استانداری بودم و رشته تخصصی من نیز معماری بوده است وقتی اینگونه نامه ها به استانداری می آمد به آنها بی توجه بودم .
بنا براین به نظر من اگر در این رابطه قرار است نامه ای هم به استانداریها نوشته شود باید به طریقی نوشته شود که توجه مسئولین را به خود جلب کند . چون وقتی نامه به استانداری فرستاده می شود ابتدا استاندار ، سپس معاونت عمرانی و بعد از آن دفتر فنی است که باید اقدام نماید اما دفتر فنی دارای قدرت لازم نیست و مجبور به متوقف کردن نامه می شود .به همین دلیل من معتقدم که قبل از مکاتبه بهتر است که ملاقاتی با یکی از مقامات وزارت کشور صورت گیرد . زیرا معمولا دانشگاهها و استانداریهای کشور دارای نماینده ای در وزارت کشور هستند که ارتباط با آنها راه را هموار تر می سازد و ملاقات امری ملموس تر است ، دوم اینکه نظام مهندسی استانها درگیر کارهای خشک اداری ، شهرداری ، صدور پروانه ، حق الزحمه و غیره هستند. پس در صورت برقراری تماس تلفنی و یا برگزاری جلسه ای حضوری با نظام مهندسی کل کشور می تواند موثرتر بوده و ضرورت این امر را نمایانتر سازد . به اعتقاد من اینکه در موزه های ما باید چه چیزهایی باشد امری است که سازمانهای معماری و نظام مهندسی ما بتوانند در آن خط مشی ای را تعیین کنند زیرا ما در اینجا بحثهایی را که می کنیم فاقد اطلاعات کافی از میزان امکانات است . آیا ممکن است فیلمی مانند انیمیشن تهیه کرد که با برنامه ریزی دقیق خودمان به هر جا که بخواهیم برویم و آن قسمت از آثار تاریخی را ببینیم و آنرا در موزه معماری قرار دهیم که می تواند بسیار مفید باشد . ما موارد زیادی را برای نمایش در موزه های معماری داریم مانند فیلم ، کتاب ، مصالح ساختمانی ، من به شخصه وقتی نیاز به دیدن مصالح دارم باید به مرکز و بازار مصالح مورد نیاز خود مراجعه کنم و فروشنده آن نیز اطلاعات فنی لازم در این زمینه را دارا نیست . اما اگر این اطلاعات در موزه ها ارائه شوند حداقل یک معیاری برای خرید مصالح خوب در بازار ایجاد شود . حتی مرکز تحقیقات مسکن نیز اطلاعات دقیق را در ارتباط با محصول ارائه نمی دهند . به عنوان مثال ثروت ملی عظیمی در تخت جمشید در حال هدر رفتن است به دلیل اینکه ما نمی توانیم سنگهایی مانند مصالحی که در تخت جمشید بکار رفته است برای مرمت آن پیدا کنیم حال اگر موزه ای به نام موزه معماری داشته باشیم می توانیم هر کدام از آنها را تجزیه و تحلیل کنیم و حداقل ماکت و یا انیمیشنی از آنرا به عنوان آرشیو در آنجا نگهداری کنیم . مورد دیگری که که به نظر من می توان از آن در موزه های معماری بهره برد این است که شناسنامه استادکارهای قدیمی را در آن قرار دهیم . این استادکارهای قدیمی را می توان از طریق شاگردان آنها پیگیری کرد و شناسنامه آنها را به دست آورد . شاید استادکارهای قدیمی تکه ای از معماری قدیمی را بصورت ماکت ساخته و و بتوانند در موزه ها قرار دهند . پس موزه ها می توانند کتابخانه معماری یادآوری از استادکارهای قدیمی چه در غالب فیلم و یا عکسی از آثار آنها ، مرکزی برای تحقیق معماری ، محلی برای ساخت ماکتها باشد و این امور ضرورت ایجاد موزه های معماری را تعیین می کنند .

مهندس سید علیرضا قهاری  :

به دلیل وسعت سرزمین ما ، کمیته ایرانشناسی انجمن مفاخر معماری ایران تصمیم گرفته است که هر سال را به نام یک استان نامگذاری کند و در آن سال آن استان را شناسایی و معرفی کند . در این راستا تیز تصمیم به بهره گیری از متخصصان آن استان گرفته است .

مهندس خوبچهر کشاورزی :

در واقع موزه های ما دچار یکنواختی و تکرار شده اند و این باعث می شود که مخاطب را مجذوب خود نکنند . ما باید زوایا و قصه ساخت این بناها را درک کنیم نه اینکه به عنوان مثال فقط برای دیدن یک طاق به آن محل برویم .به نظر من نیز اگر دارای این نرم افزارهای کامپیوتری باشیم و هر کسی بتواند از دید و حس خود وارد آن محل شود بسیار تاثیر گذار است . در حال حاضر تمامی افرادی که به یک موزه می روند از یک دید به آن نگاه می کنند و این بدترین مساله است که باعث یکنواختی موزه می شود . به نظر من موزه های معماری باید موزه هایی برانگیزاننده و مجذوب کننده باشند . یکی از دردناکترین بخشهای معماری ما اینست که خود جامعه بر علیه خودش شروع به تخریب کرده است . موزه باید حس خاصی را منتقل کند و دریچه ای را برای بازدید کننده گشوده باشد .

مهندس سید علیرضا قهاری  :

در حال حاضر به عنوان مثال فقط دیدن به عنوان مثال چگونگی زدن یک قوس را فقط در کارگاههای مرمت می توانیم شاهد باشیم . ولی اگر موزه های معماری  چه از طریق انیمیشن ، فیلم و آموزش اینها را در موزه ها به تصویر بکشیم ایده خوبی است . شاید کسی بپرسد که با وجود تکنولوژی این امر چه لزومی دارد ولی این مانند این است که بپرسیم قالیبافی به چه درد ما می خورد . لازم نیست این امر را با تکنولوژی روز مقایسه کنیم . بنیادی مانند بنیاد پیرنیا مشغول پرداختن به همین امر است . مخالف تکنولوزی روز است و فقط گذشته را به تصویر می کشد.

مهندس یزدان هوشور :

زمانی که افراد می خواهند وارد دانشگاه شوند می پرسند که در بازار رشته معماری از نظر اقتصادی پر سود تر است یا عمران بخوانند بهتر است . برای ایجاد موزه باید سرمایه گذاری کرد و سرمایه گذار این امر باید دولت باشد . معماری به عنوان یک هنر در حال فراموشی است و دولت باید این امر را به عنوان میراث فرهنگی خود حفظ کند . ما در دانشگاهها احساس معماری را آموزش ندیدیم و به همین دلیل معماری ما رو به خطا است .چرا ما از نگهداری معماری قدیم لذت می بریم ولی هیچ وقت آنرا در معماری امروز پیاده نمی کنیم ؟ اگر ما بخواهیم آنرا پیاده کنیم آن زمان به دلیل ایجاد این آموزشها پی می بریم .

مهندس بیژن طالعی :

به نظر من برای تقسیم بندی کار احتیاج به، به روز رسانی خودمان داریم . ما باید کاری را ارائه دهیم که جذب کننده باشد . حدود 30 سال پیش من به(دیزنی لند ) در توکیوی ژاپن رفتم دو قسمت از این مجموعه بر روی من به عنوان یک ناسیونالیسم تاثیر گذار بود  : یکی اینکه رودخانه ای با تعدادی قایق درست کرده بودند که بر روی آن قایق ها به آرامی عبور می کردند و پس از طی هر پنجاه یا صد متری شما با یک فرهنگ آشنا می شدید و حتی موزیک آن کشورها در حال پخش بود . وقتی قایق به فرهنگ ایران رسید فضایی با 2 آرک دیده می شد و موزیک نیز در حال پخش بود . پس این امر بازده مالی هم می تواند داشته باشد چون وقتی من برای دیدن این مجموعه فرهنگی رفتم مجبور به تهیه بلیط شدم . اگر ما اینکار را در یکی از استانها انجام دهیم و مجموعه ای نوین و زیبا از باقی استانها و شهرها را به نمایش گذاریم می توانیم همراه با تکنولوژی روز در مردم ایجاد علاقه کنیم . ایجاد جذابیت می تواند بازده مالی نیز داشته باشد . باید امور را از دو منظر نگاه کنیم : 1- منظر مالی  2- عوامل انجام کار که به 2 دسته تقسیم می شوند 1- مکاتبات اداری و گفت و شنود های آن 2- دانشجویان با امکانات و اطلاعات امروزی و متخصصان علاقمند به این امر

(نشست موزه های معماری  مورخ 1/3/89 خانه هنرمندان ایران)

بازگشت به صفحه اخبار

---

---