اولین جشنواره ملی معماری سبز

---

---

مقدمه

هنر باید خصلتی انسانی و الهی داشته باشد؛ انسانی نسبت به طبیعت پیرامون که برای هنر در حکم ماده اولی است و الهی، نسبت به بشریت، یعنی غرایز نامعین و نامنصف و نسبت به واقعیت خام هستی روانی مان. (ستاری،1383،ص52) یکی از معمولترین و تجربه شده ترین وجوه هنر برای انسان، «هنرساختن» در مقیاس های متفاوت، از مقیاس یک شیء تا یک شهر است با این تفاوت که آثاری همچون معماری بر خلاف آثار سایر هنرهای زیبا خیلی به ندرت منظور و هدف صرفاً زیبایی شناسی دارند. آنها تابع شرایط دیگری هستند که از مقولۀ هنر بطور کلی خارج و ناظر به فایدۀ عملی هستند. بنابر این، شایستگیِ مخصوصِ هنرمند، در معماری، در این است که ضمن انجام منظور عملی هنر به امکان زیبا ساختن اثر نیز توجه دارد. (شوپنهاور،1375،ص83) هدف غایی هنر معماری، ایجاد فضایی است متناسب با نیازهای بشری تا انسان در آن زندگی کرده و به کمال انسانی خود و یا بعبارت دیگر به «آدمیّت»، دست یابد. هایدگر در این باره می گوید:«گوهر ساختن، باشانیدن است. ساختن فراشد بنیادین خود در بر افراشتن مکان ها، که با پیوند دادن فضاها به انجام می رساند. تنها اگر ما به باش داشتن توانا باشیم، می توانیم که بسازیم.» (احمدی،1377،ص80) 

بیان مساله

بامطالعه ساخته های هنری بشر (از جمله معماری) در ادوار پیش از مدرن مشاهده می شود، این آثار بوضوح قابل دسته بندی اند وتعلق آنها به فرهنگی خاص قابل پیش بینی است، امری که در مورد آثار مدرن و پس ازآن ناممکن می نماید. به خلاف نظرات رایج در رابطه با معماری، که حضور فن آوری وکاربرد مصالح جدید را به مثابه دلایل بنیادین این امر مطرح می کنند، این امر بیش و پیش از فن آوری و مصالح تحت تاثیر نگرش مدرن به ویژه دیدگاههای مدرنیسم نسبت به هویت انسان بود. وعده های محقق نشده مدرنیسم در باب هویت ،که هویت را تا «همخوان کردن یک فرد با نظامی از بازنمائی ها و نمادها» (بابک احمدی،1377،ص43) تنزل داد، در نهایت به بحران هویت انجامید. این امر نه تنها یکسان سازی ابزار زندگی؛ که همانندی آثار هنری اقوام مختلف را پذیرفتنی ساخت.

امروز مشاهده می شود که زندگی در خانه و شهری که به آن احساس تعلقی وجود ندارد و محیطی که ارتباط انسان با گذشته را میسر نمی کند، پایه های هویت را متزلزل می سازد. اینجاست که سایبان آرامش و همسایگی سایه ها ارزشی دو چندان می یابد، تا انسان خود را بشناسد، تا انسان سایه و همسایه خود را ببیند و با آن یکی شود.

چه تا قطره ها بخار نگردند وگرد هم نیایند ابرهای هویت پدید نیامده و باران فرهنگ باریدن نگیرد، درخت اقتدار نروید و میوه شیرین زندگی جوانه نزند. دانه بی خاک نروید، درخت ریشه در زمین دارد و شهر کشتگه میوه زندگی است. آنچنانکه شیرینی و لطافت میوه زادۀ تلخی و سختی خاک است، رؤیایی ترین لحظات زندگی انسان نیز زیر انبوهی از اجرام زمینی خلق می گردد. این امر بیانگر حساسیت فوق تصور معماری و جایگاه عظیم آن در ارتباط با نیازهای بشری است. نیازهایی که از سرپناهی جهت مصونیت از ناملایمات فیزیکی آغاز می گردد و تا پاسخگویی به «ابعاد پنهان» ) 3وجود آدمی ادامه می یابد.اما معماری تنها امری در خدمت انسان نیست.معماری روی زمین خاکی و زیر آسمان آبی صورت می پذیرد و بدین جهت رابطه ای استوار بین این امور برقرارمی کند.

این ارتباط حائز اهمیت فراوان است، تا آنجا که عده ای بر این باورند که «مطلب مهم جهت درک ارزش معماری هر عصر و هر منطقه ای، دانستن چگونگی مطابقت ساختمان با اقلیم آن منطقه است.» (واتسون-لبز،1372،ص3) این رابطه به جهت انگاره های انسان مدار مدرنیسم فدای تصور حاکمیت انسان بر طبیعت گشت. (جهانبگلو،1380) امری که همچنان ادامه داشت تا آنکه «بحران سال 1960 و بروز اختلال در حمل نفت به جهان غرب و افزایش ناگهانی قیمت نفت در این زمان سبب شد محدودیت نفت شدیداً احساس و توجه عموم به این محدودیت جلب شود. در این دوره به ناچار توجه متفکران و استفاده کنندگان از انرژی، بطور جدی تری به نیروهای طبیعی و روشهای استفاده از آنها معطوف شد.» (کسمائی،1371،ص42) پیشتر، این نظر قدما که «انسان موجودی است که در طبیعت قرار گرفته و طبیعت مجموعه-ای منظم است.» (جهانبگلو،1380،ص10)

در آراء اندیشمندان پسامدرنی چون هایدگر مطرح شده بود، وی در سال 1951 در گردهم آیی انسان و فضا گفته بود: «نجات زمین، سروری بر آن و به زیر فرمان کشیدنش نیست، که این فقط گامی با چپاول بی حد و مرز فاصله دارد.» ( احمدی،1377،ص68) امروز پس از گذشت نیم قرن از رجعت انسان به دیدگاه های طبیعت گرا، هنوز این امر در عرصۀ معماری دوران کودکی خویش را سپری می کند و هنوز تعداد بناهای امروزی که با عنایت به مباحث زیست-اقلیمی طراحی شده اند معدود است. این تعداد اندک نیز غالباً در کشورهای پیشرفته واقع شده اند. این امر گویای این واقعیت است که این کودک در ایرانِ امروز، هنوز متولد نشده و تنها بصورت نطفه ای در معماری بومی ایران زمین نهفته است، نطفه ای که غبار چند صد سالگی اش، مژده فرزند امروزینش را مستور می دارد. از آنجا که تنها با دستیابی به اصولی در باب ارتباط معماری با انسان و طبیعت است که معماری می تواند همراه با طبیعت، انسان را به سوی کمال سوق دهد و خود از این رهگذر به امری متعالی بدل گردد. کاوش در معماری ایرانی جهت شناخت و مطالعه یافته های نوین بشر، جهت پیرایش این تهفۀ گران، راهی است که امید تولد این فرزند دلبند را در دلها زنده می کند. - اهداف جشنواره امروزه مشاهده می کنیم که تفکر غالب بر بسیاری از حرفه ها و رشته ها، در کشور ما، به تبعیت از تفکر تجرد طلبانه (مدرنیزم) و پیروی از الگوی کلاسیک توسعه و تبعیت کورکورانه از مدلهای کلیشه‌ای که نسبت به شرائط و خصوصیات بومی- محلی بی اعتنا است، نه تنها شرایط ناپایداری را در شهرها پدید آورده، بلکه ناپایداری مناطق را نیز بدنبال داشته است. از طرفی در نگرشی جهانی به نظر می رسد که مفاهیم توسعۀ پایدار به خوبی با اهداف و مقاصد شهرسازی نوین سازگار می باشد و می توان بعنوان وسیلۀ مؤثری برای تحقق اهداف پایداری از آن استفاده بعمل آورد. به جرأت می‌توان گفت که تغییر وضعیت کنونی شهرها (از ناپایداری)و هدایت آن در جهت پایداری، مستلزم یک تحول در تفکر یا یک تغییر بنیادی در نحوه فکر و عمل ما است، لیکن کمتر کسی پا را از این فراتر گذاشته، خصوصیات و راههای عملی چنین تحولی را بیان کرده است. هدف از کاربرد مفهوم پایداری در شهر، تأمین نیازهای اساسی، بهبود و ارتقاء سطح زندگی برای همه و ادارۀ بهتر اکوسیستم ها و نهایتاً آینده ای امن تر، سالم تر و مرفه تر برای شهروندان است. نکته مهم این است که با تغییراتی که بشر در محیطهای شهری و بسترهای طبیعی خود پدید آورده است، به چنان مرحلۀ بحرانی از تاریخ خود رسیده است که ادامه حیات سالم در کره زمین را مستلزم تجدید نظر در فرضیاتی قرار می‌دهد که مدلهای رایج مهندسی، برنامه ریزی و توسعه بر پایه آنها قرار گرفته است (بحرینی 1384).

گام اول

 معماری و شهرسازی با رویکرد پایدار، باید پاسخگوی کدام دسته از نیازهای معاصر باشد؟

گام دوم

 نحوۀ تحقق و پیاده سازی آرمانهای معماری پایدار و شهرسازی پایدار در نظام آموزشی و اجرایی کشور. زمان برگزاری این جشنواره بهمن ماه 1388 در شهر اصفهان می باشد .

---

---