نکوداشت معمار زنده‌یاد محمد کریم پیرنیا

نکوداشت زنده‌یاد «محمد کریم پیرنیا» از هنرمندان معمار، 27 شهریور ماه برگزار می‌شود. پیرنیا یکی از برجسته‌ترین معماران ایرانی سنتی و پایه‌گذار نگرش نوین به فرهنگ و تاریخ معماری ایرانی اسلامی است که قرار است به بهانه سالروز تولدش در موزه هنرهای دینی امام علی (ع)، مراسمی برگزار شود. در مراسم نکوداشت زنده‌یاد محمد کریم پیرنیا که در تاریخ 27 شهریور ماه از سوی انجمن مفاخر معماری ایران برگزار می‌شود، قرار است هنرمندان و اساتیدی همچون پیروز حناچی، حسین سلطان‌زاده، حامد مظاهریان و غلامحسین معماریان سخنرانی کنند.

این مراسم در تاریخ یاد شده از ساعت 16 تا 19 برپا می‌شود. محمد کریم پیرنیا 25 شهریورماه 1299 خورشیدی در شهر یزد از پدری نائینی و مادری اهل یزد به دنیا آمد. او بعدها برای ادامه تحصیل در دانشگاه به تهران آمد، اما بعد از مدتی رشته ادبیات را رها کرد و در نخستین کنکور دانشکده هنرهای زیبا شرکت کرد و قبول شد.
در آن زمان در دانشکده هنرهای زیبا توجه چندانی به معماری ایرانی نمی‌شد. این موضوع چنان که پیرنیا در گفته‌هایش بر آن تاکید کرده، موجب رضایت خاطر او قرار نگرفت و سرانجام دانشکده هنرهای زیبا بدون آن که تحصیلات خود را به اتمام برساند، ترک کرد و به بررسی‌ و تحقیقات فردی خویش متکی شد.
پیرنیا در این مسیر تلاش کرد تا با بررسی بناها و گفتگو با معماران و استادکاران قدیمی برخی از ویژگی‌ها و اصول معماری ایرانی را مورد شناسایی قرار دهد و به تدریج حاصل برخی از آن‌ها را طی مقالاتی که تدوین کرد، در اختیار عموم قرار داد. خودش می‌گوید: من سال اول دانشکده‌ام را با چهار پروژه تمام کردم که همه آنها نمره اول شد و مدال گرفت. تقریبا نیمی از سال بیکار بودم و بعد هم که دیدم در آنجا خبری نیست به دنبال پیرمردهایی که خوشبختانه آن موقع زنده بودند و از آنها بسیار آموختم.

او از سال 1344 تا مدتی پیش از انقلاب به عنوان معاون فنی سازمان حفاظت آثار باستانی در زمینه ترمیم، تعمیر و احیای بناها و آثار باستانی فعالیت کرد و مدتی در دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه شهید بهشتی به تدریس معماری ایرانی مشغول بود. با توجه به کمبود اسناد و متون مربوط به معماری ایران در دهه‌های پنجاه و شصت هجری شمسی، حاصل تلاش‌ها و بررسی‌های استاد پیرنیا بسیار ارزشمند و سودمند بود و ایشان به درستی موفق شد دیدگاهی مثبت و ارزنده نسبت به معماری ایرانی پدید آورد.
پیرنیا علاوه بر اطلاعات بسیار سودمند و ارزشمندی که در حوزه معماری ایرانی تألیف و فراهم کرده بود، به صورت خاص در سه مورد نکاتی و مباحثی را طرح کرد. او شمار فراوانی از واژه‌های کهن و قدیمی در زمینه معماری را گردآوری کرد. موضوع دیگری که او مورد توجه قرار داد، سبک‌شناسی معماری ایرانی است. ایشان شش سبک در معماری ایرانی از دوران باستان تا دوران قاجار را دسته بندی کرد که عبارت از سبک پارسی، پارتی، خراسانی، رازی، آذری، اصفهانی است.
اما موضوع سوم در تحقیقیات این هنرمند اشاره به اصول معماری ایرانی است. احیای سر در باغ فین، تعمیر مسجد جامع ورامین، مرمت سر در شاه عبدالعظیم، احیای «مسجد کبود» تبریز و «باغ دولت آباد» یزد، بازسازی مسجد فهرج و ایوان «سید رکن الدین» یزد از جمله کارهایی است که در کارنامه پربار پیرنیا می‌توان به آن اشاره کرد.
علاوه بر معماری که حوزه تخصصی پیرنیا محسوب می‌شد، او در ادبیات، نقاشی، خوشنویسی و موسیقی نیز دستی داشت و نظریه معروفش درباره «چهار اصل مشترک هنرهای ایرانی اسلامی » نیز از همین آشنایی با دنیای متنوع فرهنگ و هنر ایرانی اسلامی ، نشأت می‌گرفت. او همچنین به زبان‌های عربی و عبری احاطه داشت و زبان فارسی پهلوی را بخوبی می‌دانست و با خط میخی نیز آشنا بود. پیرنیا سرانجام نهم شهریور 1376 پس از یک دوره بیماری طولانی درگذشت و در دانشکده معماری دانشگاه یزد به خاک سپرده شد.